Paradise Now filmi 2005 yılında gösterime sunulmuş, Filistin, Fransa, Almanya, Hollanda ve İsrail ortak yapımı bir filmdir. Film Türkçeye “Vaat Edilen Cennet” olarak çevrilmiştir. Filmin yönetmenliğini de Filistinli Hany Abu-Assad yapmıştır. Paradise Now (Vaat Edilen Cennet) 2006 senesindeki Altın Küre ödüllerinde en iyi yabancı dilde film ödülünü de kazanmıştır.
Diasporadan yönetmenliğe
Hany Abu-Assad 1961 yılında, İsrail’deki Arap nüfusunun en yoğun yaşadığı Nasıra şehrinde, Filistinli Müslüman bir ailenin çocuğu olarak diaspora koşulları içinde doğmuştur. 1981’de Hollanda’nın Haarlem kentinde aerodinamik eğitimi almış ve Hollanda’da uçak mühendisi olarak çalışmıştır. Daha sonra da Hollanda’ya göç eden Abu-Assad’ın, sinemaya olan ilgisi kendisi gibi Nasıralı olan yönetmen Michel Khleifi’nin filmleriyle artmıştır.
Filistinli yönetmen 1992’deki Paper House adlı kısa filmiyle kariyerine başlamıştır. Abu-Assad’ın ilk uzun metraj filmi Hollanda yapımı Het 14e kippetje’dir. (On Dördüncü Piliç) Filistinli yönetmenin tanınmasını sağlayan filmler ise; Rana’s Wedding, Paradise Now ve Omar olmuştur.
İntihar bombacılarının dünyasına içten bir bakış
Paradise Now, Filistin’in Nablus şehrinde yaşayan iki çocukluk arkadaşının hikâyesini anlatır: Said ve Halid. İki arkadaş işgal altında bulunan Nablus’da sıkıntılı bir hayat yaşamaktadırlar. İsrail tarafından askeri kontrol altında tutulan şehirlerinde İsrail-Filistin gerilimini tüm hayatlarında hissetmektedirler.
Film, çocukluk arkadaşları olan Said ve Halid’in intihar bombacısı olarak eyleme hazırlıklarını konu edinmektedir. Eylemi planlayacak olan örgütle eylem öncesi hazırlıkları, aileleri ve yakın çevreleriyle yaşadıkları anlatılmaktadır. Örgüt içinde intihar bombacısı olarak hazırlanan Said, şehre gelen Suha’yla yakınlaşmasının ardından tereddütler yaşamaya başlar.
Said geçmişte babasının hain olması ihtimali, örgütün baskıları ve Suha’nın şiddetin çözüm olmaması gerektiğini savunan düşüncesinin arasında kalmaktadır. Said, Halid’in intihar bombacısı olmasını engellerken kendi girdiği yolda sonuna kadar devam edecektir.
Paradise Now, Said ve Halid’in gözünden intihar bombacılarının iç dünyalarını ve intihar bombacılığına giden süreçleri içten bir gözle izleyiciye sunuyor.
“Vaat edilen” topraklardan “vaat edilen” cennete
Paradise Now (Vaat Edilen Cennet) filminin mizansen unsurlarına baktığımızda filmin, eylemcilere “vaat edilen” cennet söylemi, İsrail’in de devlet misyonu olan “vaat edilen” topraklar söylemindeki çatışma üzerine kurulduğunu söyleyebiliriz. Vaat edilen toprakları işgal ederek Filistin toprakları üstünde kurulan devlete karşı çalışan dini örgüt ise, üyelerine cenneti vaat ederek motivasyon sağlamaktadır. Milliyetçi bakış açısının iki tarafını da karşı karşıya getiren filmde hümanist söylem Suha karakteri üzerinden kendisini göstermektedir.
Filmde işgale şiddetle direnmek dini örgütün erkek mensuplarının temel mottosudur. Erkek karakterler İsrail’e karşı şiddetle direnmeyi her fırsatta ön plana çıkarırlar, ayrıca dini örgütün tüm üyeleri de erkektir. Filmdeki kadın karakterlerden olan Said’in annesi ve Suha ise şiddet eylemlerine karşı durmaktadırlar. Suha, kahraman olarak anılan, şehit olan kardeşinin aslında yaşamasını istediğini söyleyerek şiddete karşı söylemi temsil etmektedir. Said’in annesi ise işbirlikçi olduğu söylenen eşi için her dönemin kendi doğrusu olduğunu ve eşinin hain olmadığını belirtmektedir.
Suha’nın yurt dışında yetişmiş bir karakter olarak film içerisinde söylemleriyle yurt dışında yetişmiş yönetmen Abu-Assad’ı simgelediğini düşünmekteyim. Diasporada büyüyen Suha, film içerisinde birden çok yerde aksanıyla alay edilmesine karşı çıkmaktadır. Toplumdaki her şeyin düzeleceğine olan inancı, bindiği taksideki taksici tarafından Filistinli olmamakla suçlanarak reddedilmektedir.
Diasporadan gelen karakter olarak Suha, özgürlüğe inanmakla birlikte şiddet eylemlerini kullanarak direnmeye karşı durmaktadır. Şiddetin işgal sorununu çözemeyeceği film boyunca Suha aracılığıyla söylenmektedir.
Farklı şehirler farklı yaşamlar
Filmin görüntü yönetmenliğini Fransız Antoine Héberlé yapmaktadır. Paradise Now, Antonie Héberlé ile Hany Abu-Assad’ın beraber çalıştıkları ilk ve tek filmdir. Film işgal altındaki kent yapısını başarılı bir şekilde gösteriyor. Filistinlilerle İsraillerin yaşadıkları hayat iyi yansıtılmış. İsrail’in metropolü Tel-Aviv’deki atmosfer ve Filistin’in işgal altındaki Nablus’undaki atmosferin farklılığı izleyiciye başarılı aktarılmış. Kılık kıyafetten otomobillere kadar her şey farklılaşıyor, ayrıca filmi ses ve ışık bakımından da başarılı buldum.
Genel olarak sahneler aydınlık ve gündüz çekimi. Füze saldırısının olduğu sahne ve insanların artık bu saldırıları normalleştirmeleri filmin gösterdiği ilginç ayrıntılardan bir tanesiydi.
İntihar bombacılarının nasıl hazırlandıklarının gösterildiği sahnelerin de başarıyla aktarıldığını söyleyebilirim. Bombanın hazırlanış süreci, intihar bombacısının video kaydıyla son mesajlarını iletmesi, tıraş olması, musalla taşında ölü yıkanır gibi yıkanması, giydirilmesi, yemek yedirilmesi sahneleri filmdeki mesajın daha iyi geçmesini başarmış. Bir de bu sahnelerin müzik ve sloganlarla bezenmesi insana o eylemin içindeymiş hissi veriyor diyebilirim.
Diasporanın çocukları
Oyunculukları da başarılı buldum. Film, Said, Halid ve Suha karakteri üzerinden ilerliyor. Said karakterini Kais Nashif, Halid karakterini Ali Suliman, Suha karakterini de Fas asıllı Belçikalı oyuncu Lubna Azabal canlandırıyor.
Bu üç karakter de ülkelerinin farklı bir yönünü temsil ediyor. Said, işbirlikçi diye idam edilen bir babanın oğlu. Kendi içinde babasıyla gördüğü hesapları var ve bu hesaplar onda gitgellere sebep oluyor.
Halid, âsi bir yapıya sahip, devletinin içinde olduğu durumu kabullenemeyen ve babası İsrail askerleri tarafından sakat bırakılmış bir birey. Yaşadığı ülkeyi cehennem olarak gören ve vaat edilmiş cennete de sıkı sıkıya inanmış bir karakter.
Suha ise ülkesi dışında yetişmiş, intihar saldırısında vefat etmiş, halk tarafından kahraman görülen bir ağabeyin kardeşi. Ülkesinin haklarının şiddetle çözülmeyeceğine inanan ve yaşadığı toplumda oraya ait olmamakla suçlanan bir karakter.
Ana karakterlerin her biri toplumdan bir kesime değiniyor. Her karakterin birbiriyle çatıştığı noktalar oluyor. Suha, Said ve Halid ile farklı görüşlere sahip. Halid, Suha’nın savaş karşıtı görüşlerine yaklaşsa da Said kendi yolundan ilerlemeyi tercih edip canlı bomba eyleminden vazgeçmiyor. Said babasının “hainlik” yaftası yemiş adını kendi “kahramanlığı” ile değiştirmek istiyor.
Simgesel anlatımın yoğun ve başarılı olduğu bir yapıt
Paradise Now simgesel anlatımın yoğun ve başarılı olduğu bir yapım. Film, İsrail ve Filistin arasında var olan sorunlu politik durumu farklı açılarla ele alıyor, bununla birlikte filmde anavatana bağlılık, memleket özlemi temaları da yer alıyor.
Film, Filistin sinemasına yansıyan sürgünü ve sinemanın kendi endüstrisi olamayışına da değiniyor. Paradise Now’da sinema sektörünün evsizliği Said ve Suha’nın akşam evde olan sohbetlerinde Nablus’ta sinema bulunmamasının konuşulmasıyla kendisine yer buluyor. Suha Filistin dışında olduğu yıllarda olan olayları sorgulamak, ülkesine karşı taşıdığı özlemi geçmişi öğrenmeye çalışma çabasındadır. Said de önceki dönemde var olan sinemanın İsrail karşıtı bir eylemde yakıldığını söylemiştir. Bu durum direnişte şiddete başvurulmasının geçmişten beri süregeldiğini anlatmakta ve şiddetin Filistin’e verdiği zararı film aracılığıyla izleyiciye göstermektedir.
Filmin görünmeyen yönleri ortaya çıkardığı hususlardan biri de intihar bombacılarının yaşamı ve o sürece gidişini göstermesidir. Onların hazırlanışı, düşünceleri, korkuları ve heyecanları, özellikle de “vaat edilen cennet” kavramının işlenişi filmde beni etkileyen simgelerden.
Ayrıca Paradise Now filmiyle birlikte Filistin halkının su sorununu da gösteriliyor. Bazı sahnelerde araya sıkıştırılan filtreli su ayrıntıları ilgi çekici. Öyle ki, intihar eyleminden önceki son video kaydında, Halid karakteri annesine ucuz su filtresi satan bir dükkân öneriyor.
Türkçe adıyla Vaat Edilen Cennet, Filistin’deki yaşama ve Filistin-İsrail sorununa içeriden bir gözle bakan bir yapıt. Paradise Now, Hany Abu-Assad’ın yönetmenliğiyle, ele aldığı dikkat çekici konular ve olağandan farklı yaklaşımıyla Filistin-İsrail sorununda Filistinlileri kendi pencerelerinden anlamlandırabilmeye yarayan bir film.
